RAJENDRA SHAH | રાજેન્દ્ર શાહ

RAJENDRA SHAH

🌹રાજેન્દ્ર શાહ🌹

જન્મ : 28-01-1913 (કપડવંજ, ખેડા)

અવસાન : 02-01-2010 (કપડવંજ, ખેડા)

વતન : કપડવંજ

મૂળનામ : રાજેન્દ્ર કેશવલાલ શાહ

ઉપનામ : રામવૃંદાવાની

          પિતા : કેશવલાલ

          માતા : લલિતાબેન

          દાદા : દ્રારકાદાસ

          દાદી : મહાલક્ષ્મીબા

          પત્ની : મંજુલાબેન

          પુત્ર : પનાકીનભાઈ, પિયુષભાઈ, કૈવલ્યભાઈ

          પુત્રી : યોગીનાબેન, ઇલાબેન, વિભૂતિબેન, નિયતિબેન

કૃતિઓ  :

         

કાવ્યસંગ્રહ :

• ➽                   ધ્વનિ-1951
• ➽                   આંદોલન-1952
• ➽                   ઉદ્દગીતિ-1979
• ➽                   શાંત કોલાહલ-1962
• ➽                   મધ્યમા-1978
• ➽                   વિષાદને સાદ-1968
• ➽                   શ્રુતિ-1957
• ➽                   ચિત્રણા-1967
• ➽                   ક્ષણ જે ચિરંતન-1968
• ➽                ઇક્ષણા-1979
• ➽                   પત્રલેખા-1981 (પત્ર કાવ્ય નો સંગ્રહ)
• ➽                   દ્રાસુપમા-1983
• ➽                   પ્રસંગ સપ્તક-1982(રામાયણ અને મહાભારત ના સંવાદ)
• ➽                   પંચપર્વા-1983
• ➽                   કિંજલ્કિની
• ➽                   અરણ્યક-1992
• ➽                   વિભાવન-1983
• ➽                   ચંદન ભીની અને અનામિક-1987
• ➽                   નીલાંજના-1989
• ➽                   સ્મૃતિવેદના-1998
• ➽                   વિરહ માધુરી-1999
• ➽                   વ્રજવૈકુંઠે-2002
• ➽                   હ... હું સાક્ષી છુ-2003
• ➽                   પ્રેમનો પર્યાય-2004
• ➽                   આ ગગન-2005
• ➽                   સંકલિત કવિતા-1983 (16 કાવ્યસંગ્રહ સમાવતો સંગ્રહ)

         

બાલકાવ્ય સંગ્રહ :

• ➽                   મોરપિચ્છ-1959
• ➽                   આંબે આવ્યા મોર-1985
• ➽                   અમોને મળી પવન ની પાંખ-1995
• ➽                   રુમઝુમ -1989

         

અનુવાદ :

• ➽                   બલાકા -1993 (રવિન્દ્રનાથ ટાગોર)
• ➽                   ગીત ગોવિંદ (જયદેવ)
• ➽                   Rhyme of ancient mariner (colerige)
• ➽                   Divine comedy(દિવ્ય આનંદ)1990 (dante)
• ➽                   વિદ્યાપતિ-1980
• ➽                   જીવનાનંદ દાસ-1985
• ➽                   તૃણપત્ર-1991(વૉલ્ટ વ્હીટમન)
• ➽                   ઈશાવાસ્ય ઉપનિષદ-1995
• ➽                   ચૌરપંચશિકા-2004 (બિલ્હણ)           
• ➽                   બુદ્ધદેવ-1990

         

સંકલિત કવિતાઓ :

• ➽                   સમગ્ર કવિતા
• ➽                   નિરુદેશે (જયંત પાઠક દ્રારા સંપાદિત)

         

એકાંકી :

• ➽                   સૂરદાસ
• ➽                   ગતિ મુક્તિ

પંક્તિઓ :

• ➽          ભાઈ રે, આપણાં દૂ:ખ કેટલું જોર ?(ગીત)
• ➽          સંસારે મુજ મૃગ્ધ ભ્રમણ પાંશુ- મલીન વેશે
• ➽          તને જોઈ જોઈ તો ય તું અજાણીય
• ➽          પાતળી કેડી કેરકાંટાળી (ગીત)
• ➽          પોયણીએ ઊંચું જોયું રે આકાશમાં (ગીત)
• ➽          પ્રવાસી છુ ભીતરના અસિમનો (ગીત)
• ➽          રમી રહ્યા કોમલ રશ્મિ સૂર્યનાં આ ગુલ્મ ને આંગણ
• ➽          પીળી છે પાંદળીને કાળવો છી બજારો (ગરબો)
• ➽          શિર પર ઉપાડીને આટલો આ ભાર જાઉં કહી ? (ઉર્મિકાવ્ય)
• ➽          સંગમાં  રાજી રાજી (ગીત)
• ➽          અહો ! સુંદર શરદની રાત્રિ, સુંદર શરદની રાત્રિ (ગીત)
• ➽          નિરુદ્દેશે સંસાર મુજ મૃગ્ધ ભ્રમણ પાંશુમલીન વેશે (ગીત)
• ➽          રતિ સુખને સંકેત નિકેત ગયેલ મોનોહર વેશ
• ➽          ઘરને ત્યજી જનારને મળતી વિશ્વ તણી વિશાળતા (મુક્તક)
• ➽          ક્ષુતિજે સૂર્ય, અહી ઓસનાં અંગે, રંગ અપૂર્વ (હાઇકુ)
• ➽          અર્ધ સોણલું, અર્ધ જાગૃતિ મળ્યાં, બાહુ બાહુમાં (હાઇકુ)
• ➽          વરસે મેહ, ભીના નળીયા નીચે, તરસ્યો નેહ (હાઇકુ)
• ➽          વિદાય લેતું, અંધારું તૃણ પર, આસુને મેલી (હાઇકુ)
• ➽          કેવડિયાનો કાંટો અમને વનવગડામાં વાગ્યો રે,(ગીત)
• ➽          એ જી ફાગણ આવ્યો ફાંકડો કોઈ ફાગણ લ્યો
• ➽          આપણ ખેતરીયે મંગલ
• ➽          આપણે આવળ બાવળ બોરડી
• ➽          કાયા એને નથી તદપિ શો ભાર અંધારનો છે!
• ➽          કને નવ શું માહરી ?સરવ લોકહૈયે સદા
• ➽          નાની મારી કુટીરમહી માટી તણી દિવડાના
• ➽          વીતી ગઈ મિલનની રજની જતાં જતાં
• ➽          તારે અંગે કુસુમિત કશો રંગ, કેવી સુંગંધ !
• ➽          અંધારું જ્યાં ખડક સમ દુર્ભદ્ય, ઉષ્મા નહીં જ્યાં
• ➽          હ્રદય હે ! તાવ હંર્ય કેરા
• ➽          હું સ્વપ્નમાથી જાગતો
• ➽          અનાગત ! લિપિ ન આગમતણી ઉકેલ જતી
• ➽          હજી આ હૈયાનો વ્રણ રુધિરથી છે નીંગળતો
• ➽          એ તું જ ? જેની હથેળી તો નાગરવેલ કેરા
• ➽          હું છું ગયો ખોવાય હે તારી મહી
• ➽          ખખડ થતી ને ખોડંગાતી જતી ડમની જૂની
• ➽          ભર્યું ઘર હતું તેના સૂના રજોમય પ્રાંગણે
• ➽          જીરણ થઈને ભીતે ઝૂકી ઊભો હજી ખાટ આ,
• ➽          શિશુ હ્રદયના ઉલ્લાસે હ્યાં ઊભી ઝરૂખા કને
• ➽          અવ હ્રદયના શૂન્યે પામી રહ્યો લહુ છું લય
• ➽        ઈંધના વીણવા ગઈતી મોરિ સૈયર
• ➽          આપણાં ઘડવૈયા બાંધવા આપણે
• ➽          સૌને મુજ અંતરે ધરું સૌને અંતરે હું વિસરું
• ➽          બોલવા તાણે હોઠ ખૂલે નહીં, નેણ તો લહે લાજી
• ➽          પીળી છે પાંદડીને કડવો છે બાજરો
• ➽          આજે સોહે જલધર મઢયા વ્યોમનો, ડુંગરાળ
• ➽          અશ્રુ ! કોઈ સુકોમલ પદ્મદલ પર જલતુષાર સમું ઠર્યું
• ➽          આજ અષાઢની માઝમ રાતે ને મેધ છાયો અંધકાર
• ➽          આ શાશ્વત તદ્દપી નિત્યા વિવર્તશીલ
• ➽          નાની, પ્રિયે ! કુટીર આપણી તો ય એમાં
• ➽          વનની લઘુ નિર્ઝર તણો પથ પાષણથી વ્યસ્ત કંઠીત
• ➽          પૂ: એક ફલ એવું સખી ! જે કઠિન કિન્તુ સ્વાદમાં
• ➽          હવે તો કૈં બોલો ! અબોલા કૈં ખોલો
• ➽          ઉર હે ! તવ કારમી વ્યથા
• ➽        તને ‘મધુર યામિની’ પ્રિયે ! રજનિ વીપ્રલમ્ધા સમી
• ➽          પૂ. : પ્રેમના મંત્રનું કૈંક ગુંજન કિંધું,
• ➽          સોહે કેવી શરદ તણી આ પુર્ણિમા સ્નિગ્ધ શાંત !
• ➽          આ એ કદંબ નવલાં કુસુમે પ્રફુલ્લ,
• ➽          કેમે કરી પ્રિય ! કેમે નહીં ખૂલ્યાં બંધ આ હોઠનાં દ્રાર,
• ➽          કોણ અણદીઠ  ગોપન રહી માહરી
• ➽          જૂજ મૂડી મુજ, તારો પથ દૂર દૂર પ્રિતમ
• ➽          કવિ ! આપની પ્રસાદમય વાણીમહી પ્રાસ
• ➽          ‘જા ...ઑ’ તે દ્રષ્ટિને જોબનમદે રંગી કીધું શાસન
• ➽          બે ભિન્ન માર્ગ થકી જે જલનાં વહેણ
• ➽          તું જ્યાં લગી કુસુમ શી હતી ગંધપૂર્ણ
• ➽          મે ઘરને દિધ જુહાર પિંજરે પ્રાણ મુક્તિ નવ માને
• ➽          ઝીણી ઝીણી અધર પર રૈ રૈ જતી ગોઠડીની
• ➽          રજનિ થકી યે કાળા તારા સુકોમળ કુંતલ
• ➽          અસ્તને ક્ષિતિજે પાન્થ ! મૃગશીર્ષ રહ્યું સરી
• ➽          તું છે મારો હ્રદય વસતા ભાવની મુગ્ધ વાણી
• ➽          ભર્યું હતું એક નિમેષ માત્ર માં
• ➽          પૂ : માયાવિની !
• ➽          સામે સામે પથ પર જતાં માર્ગ કેરા વળાંકે
• ➽          પ્રિય ! તવ વય સંધિકાલ
• ➽          હે મુગ્ધ ! લજ્જામયી ! ભીરુ હે સખી !
• ➽          કલ – મધુર વાણીનો વ્રીડા-ઝીણો સ્વર રેલાતી
• ➽          સિંગાર તારે વળી ધારવાં શાં ?
• ➽          શિરીષ ફૂલ શી સુકોમળ સ્વભાવની હે રમા !
• ➽          સ્ત્રી – ચૂપ હો, એ પધારે છે.
• ➽          વ્હાલી, આજે શ્રાવણી સંધિકાએ
• ➽        આપણાં બેનાં એક બન્યાં મન એક બની રહી વાણી
• ➽          અલી ઓ ફૂલની કલી !
• ➽          આભ મહી ઊડે કપાસના પોલ
• ➽          અરુણ વેળા વહી જાય !
• ➽          આડે ઊભા સાગ શાલ્મલી
• ➽          આયોજી વૈશાખ લાલ આયોજી રે
• ➽          અલ્યા મેહુલા ! મારા ખેતરની વાટમાં વગાડ  નહીં પાવો
• ➽          અહો સુંદર શરદની રાત્રિ !
• ➽          આવડો મ લોભ તે કિજીએ ‘લી મોરલી !
• ➽          એક દિન સામે ને તીરે બાંધી તે બેડલી
• ➽          રાત્રિ કેરા ચરમ પ્રહરે જાગીને જ્યાં દુવાર
• ➽          એ શું હતી મુજ ભૂલ?
• ➽          કેવડાને ક્યારે, વનરાને રાન આરે
• ➽          કાયાને કોટડે બાંધાણો
• ➽          કોઈ સૂરનો સવાર
• ➽          ઝરમરિયો મેહુલો શો આજ રમે રંગમાં !
• ➽          દૂરથી આવે કોઈનું ગાણું
• ➽          દિપક રે હોલવાયો
• ➽          દૂરનો વસનારો ઓરો આયો રે
• ➽          રાત્રિની અરવ અંધારની આરસી
• ➽          આવ્યો સખી ! હ્રદયની ચિર ઝંખનાની
• ➽          તું છો મોરિ કલ્પના, તારે તે કારણે શી હૈયાની જલ્પના ?
• ➽          જૂઈની મ્હોરી વેલ હો મારે મંદિરે જૂઈની મહોરી વેલ
• ➽          ત્યારે હતું ગગન પક્ષિમ રંગહીન
• ➽          પેલા આછેરા વાદળ આવી ઉતરે છે ક્યાય !
• ➽          નિરખું નીનિર્મેષ સાંજને સમયે મોરલીને લય
• ➽          પ્રાચીમહિ ધ્રુતિની કૈક લકીર લાગી
• ➽          પેલાં રણભૂમિના લેલા આસોને માસ માટેલા
• ➽          પથ દૂર દૂર જાય નયને ન ઝાંખી થાય
• ➽          પોયણીએ ઊંચું જોયું રે આકાશમાં
• ➽          ના બોલાય રે ! એક અમી ભરપૂર ઉરે તવ સોમલ કેમ ધોળાયા રે ?
• ➽          ભૂલ ભાંગી મારી ભૂલ હો ભાંગી
• ➽          મારુ મન બન્યું આજ પાગલ
• ➽          મારી સુષુમણાનો તાર એનો કોણ બજવણહાર?
• ➽          ભાઈરે આપણાં દુ:ખનું કેટલું જોર ?
• ➽          ફરી ફરી ફાગણ આયો રી
• ➽          મન મે તારું જાણ્યું ના, જાણ્યું ના
• ➽          મારુ પહેલા પરોઢનું સોણલું
• ➽          બેડલો છોડો, બેડલો છોડો, બેડલો છોડો!
• ➽          બોલ રે ફરી બોલ અરધે બોલે અરવ શાને?
• ➽          વનભૂમિને મારગે રાધા આવતી તળાવ-તીરે
• ➽          ભીખ્ખુ થૈને તવ સમિપ જ્યાં આવિયો માધ વાયુ
• ➽          સુંદર ! બહુરિ કુટિલ તવ છલના
• ➽          એકાકી હું અહીં ?
• ➽          મહોરી રે છે તેજમાં કાંચનાર
• ➽          હરિ તારા ઘટના મંદિરયામાં બેસણા હોજી
• ➽          મધ્યાહ્નની અલસ વેળા હતી પ્રશાંત
• ➽          હો સાવર થોરી આંખિયનમૈ જોબનિયું ઝૂકે લાલ
• ➽          વાયરે ઊડી ઊડી જાય રે પટોળું
• ➽          સમયની ગતિ
• ➽          આ ધરિત્રી

         

સન્માન :

• ➽          કુમાર સુવર્ણ ચંદ્રક – 1947
• ➽          નર્મદ સુવર્ણ ચંદ્રક – 1964
• ➽          જ્ઞાનપીઠ પુરસ્કાર (‘ધ્વનિ’ કાવ્યસંગ્રહ માટે)-2001
• ➽          રણજીતરામ સુવર્ણચંદ્રક-1956
• ➽          ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી ગાંધીનગર
• ➽          સાહિત્ય અકાદમી દિલ્હી એવોર્ડ (‘શાંત કોલાહલ’ માટે)
• ➽          નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ મેળવનાર પ્રથમ કવિ- 1999
• ➽          મૂર્ધન્ય સાહિત્યકાર સન્માન-1999
• ➽          અરવિંદ સુવર્ણ ચંદ્રક
• ➽          ભારતીય ભાષા પરિષદ પુરસ્કાર-1985
• ➽          ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ એવોર્ડ-1993

અન્ય માહિતી :

• ➽          એમને કેટલાક પદ્ય રૂપકો, એકાંકીઓ, વાર્તાઓ, અને અનુવાદો પણ આપ્યા છે
• ➽          1930 માં મેટ્રિકનું ભણતર અધૂરું મૂકી દાંડી કૂચમાં જોડાયા હતા અને જેલવાસ ભોવ્યો
• ➽          1955માં “લિપિની પ્રિન્ટર” નામના પ્રેસનો પ્રારંભ કર્યો
• ➽          1993માં ગુજરાત સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખ બન્યા હતા
• ➽          એમને વડોદરાની મહારાજ સયાજીરાવ ગાયકવાડ યુનિવર્સિટી માંથી બી.એ. ની પડવી મેળવી
• ➽          અમદાવાદ માં કરિયાણા અને ત્યાર બાદ કોલસા ની દુકાનમાં વેપાર કર્યો છે
• ➽          મુંબઈ માં લાકડા ના વેપારીને ત્યાં નોકરી કરી છે
• ➽          મુંબઈમાં પ્રેસ અને “કવિલોક” દ્રીમાસિક પ્રકાશન હતું