હરીન્દ્ર દવે
HARINDRA DAVE

🌹હરીન્દ્ર દવે🌹



જન્મ : 19-09-1930 (કચ્છ જિલ્લા ના ખાંભરા ગામમાં )

અવસાન : 29-03-1995

વતન : ઉમરાળા (ભાવનગર)

મૂળ નામ : શ્રી હરીન્દ્ર જયંતિલાલ દવે      
          પિતા : જયંતિલાલ
          માતા : સરિતાબા
          પત્ની : જયલક્ષ્મી
          સંતાનો : રોહિત, પ્રકાશ, દિપક

કૃતિઓ :

          કાવ્ય સંગ્રહ :
  • ➽                   આસવ - 1961
  • ➽                   મૌન  - 1966
  • ➽                   અર્પણ – 1972
  • ➽                   સમય – 1972
  • ➽                   સૂર્યોઉપનિષદ – 1975
  • ➽                   મનન
  • ➽                   હયાતી – 1977
  • ➽                   તમે યાદ આવ્યા
  • ➽                   માર્ગે મળ્યા’તા શ્યામ
  • ➽                   ચાલ વરસાદની મૌસમ છે ( સમગ્ર કવિતાનો સંગ્રહ)

          નવલકથાઓ :
  • ➽                   પળના પ્રતિબિંબ – 1966
  • ➽                   અનાગત -  1968
  • ➽                   માધવ ક્યાંય નથી – 1970
  • ➽                   મુખવટો
  • ➽                   ગાંધીની કાવડ – 1984
  • ➽                   અગનપંખી – 1962 (એમની પહેલી નવલકથા)
  • ➽                   સુખ નામનો પ્રદેશ – 1976
  • ➽                   સંગ-અસંગ – 1979
  • ➽                   માધવ ક્યાય નથી -1970
  • ➽                   લોહીનો રંગ લાલ – 1981
  • ➽                   ગાંધીજીની કાવડ – 1964 (કટાક્ષપ્રધાન નવલકથા)
  • ➽                   વસિયત
  • ➽                   નંદિતા
  • ➽                   મોક્ષ
  • ➽                   મોટા અપરાધી મહેલમાં

          દીર્ધનાટક :
  • ➽                   યુગે યુગે – 1969
  • ➽                   કૃષ્ણ અને માનવસબંધો- 1982
  • ➽                   શબ્દ ભીતર સુધી
  • ➽                   સંધ્યાકાળે પ્રભાતફેરી

          પરિચયાત્મ્ક અને ગ્રંથ શ્રેણી ના પુસ્તક વિવેચન :
  • ➽                   ગાલિબ – 1969
  • ➽                   દયારામ – 1965
  • ➽                   મુશાયરાની કથા – 1959
  • ➽                   સ્વામી નારાયણ સંપ્રદાય -1970
  • ➽                   ઉમાશંકર જોષી -1986
  • ➽                   કવિ અને કવિતા
  • ➽                   ઇકબાલ
  • ➽                   વિવેચનની ક્ષણો
  • ➽                   કલમની પાંખે

          ચિંતનલેખ :
  • ➽                   નીરવ-સંવાદ – 1980
          વર્તમાન પત્રિય લેખ :
  • ➽                   વેરાતું સ્વપ્ન ઘુંટાતું સત્ય -1981

          નિબંધ સંગ્રહ :
  • ➽                   શબ્દની ભીતર સુધી – 1987
  • ➽                   ઈશ્વરની આંખનું આંસુ
  • ➽                   કથા યાત્રા
  • ➽                ઘૂટાતું સ્વપ્ન

          ગજલ સંપાદન :
  • ➽                   મધુવંન – 1962
  • ➽                   કવિતા
  • ➽                   મડિયાનું મનોરાજ્ય
  • ➽                   શબ્દલોક

          ધર્મ :
  • ➽                   સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાય
  • ➽                   આધ્યાત્મિક કવિતાઓ
  • ➽                   કથા રામની – વ્યથા માનવની

          અનુવાદો (અંગ્રેજી માથી ગુજરાતી) :
  • ➽                   પીંજરનું પંખી
  • ➽                   ધરતીના છોરું
  • ➽                   ચરણ રુકે ત્યાં
  • ➽                   વાદળ વરસ્યા નહીં
  • ➽                   જ્યોત સદા જલે
  • ➽                   પરિનિર્વાણ
  • ➽                   એકલની પગદંડી
  • ➽                   મરુભૂમિ
  • ➽                   શૈશવ અને બીજી વાતો
  • ➽                   કવિ અને કવિતાઓ- ડેવિડ વેગનર અને વિલિયમ સ્ટેફર્ડ

          અંગ્રેજી :
  • ➽                   The cup of love

સન્માન :

  • ➽          રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક 1982
  • ➽          ગજલ સંગ્રહ ‘હયાતી’  માટે દિલ્હી સાહિત્ય અકાદમીનું પારિતોષિક 1978
  • ➽          કબીર સન્માન દ્રારા એમની સાહિત્ય પ્રતિભાને પુરસ્કારવામાં આવી
  • ➽          ગોએંકા એવોર્ડ

પંક્તિઓ :

  • ➽          ચાલ, વરસાદની મૌસમ છે (ગજલ)
  • ➽          પાન લીલું જોયુને તમે યાદ આવ્યા (ગીત)
  • ➽          જાણીબૂજીને અમે અળગા ચાલ્યા (ગીત)
  • ➽          હું એને પામું છું એની નિશાની જ્યાં નથી હોતી
  • ➽          હોઠ હસે તો ફાગુણ ગૌરી! આંખ ઝરે તો સાવન
  • ➽          તારી ઉતરેલી પાઘ મને આપ મારા સ્વામી
  • ➽          જ્યાં ચરણ રુકે ત્યાં કાશી (ગીત)
  • ➽          કોઈ અમથું અમથું કા યાદ આવે (ગીત)
  • ➽          ઠારી દે તું દીપ નયનના (અનુવાદ હરિન્દ્ર દવે)
  • ➽          કૈ કેટલાયે કાળ થી રચવા માથું છુ શબ્દોનો એક તાજ
  • ➽          મે તો ઓઢાણા મંગાવ્યા ભલી ભાતના (ગીત)
  • ➽          મને માર્ગે મળ્યા’તા શ્યામ, કોણ માનશે?
  • ➽        કાનુડાને બાંધ્યો છે હીરાના દોરડે (ગીત)
  • ➽          રાઘાની લટની લહેરાતી કાળાશે
  • ➽          કે તને પાંપણને પલકારે વાત કહી કઇ
  • ➽          મહેકમાં મહેક મળી જાય તો મૃત્યુ ના કહો (ગજલ)
  • ➽          આજ તો તમારી યાદ નથી કોઈ ફરિયાદ નથી  (ગજલ)
  • ➽          એક રે ડાળીના બેઉ પાંદડા, એક છોડ ના બેઉ ફૂલ, રે અમે ને તમે ના મળ્યા (ઉર્મિકાવ્ય)
  • ➽          બંને જગતને તારી મહહોબતમાં હારીને (ગજલ - ફૈઝ અહમદ ફૈઝ)
  • ➽          અઘરાતે મધરાતે દ્રારકાના મહેલ મહી (ગીત)
  • ➽          શબ્દોની સંગત દઉં છોડી મારા સાધુ, મને આપો એક અનહદ સૂર(ગીત)
  • ➽          સોળ સજી શણગાર, ગ્યાં જ્યાં જરીક ઘરની બહાર, અમોને નજરું લાગી (ગીત)
  • ➽          આજ હું ઉદાસ નથી થતો  (ગીત)
  • ➽          રાત્રીને કહોકે આજે એની ચમકતી ટીપકીઓવાળીઓઓઢણીઓ ઓઢે
  • ➽          આંસુને પી ગ્યો છુ, મને ખ્યાલ પણ નથી      (ગજલ)
  • ➽          દુધે ધોઈ ચાંદની ચાંદનીએ ધોઈ રાત (ગીત)
  • ➽          લ્યો, રવાના થયો દૂરની સફર પર શ્વાસનો કાફલો
  • ➽          એક હસે, એક રડે આંખ બે આપસમાં ચડભડે (ગીત)
  • ➽          મારા એકાંત માં ઘસી રહી છે એ સભાઓ જેમાં હું ગ્યો નથી
  • ➽          ફૂલ કહે ભમરાને ભમરો વાત વહે ગુંજનમાં
  • ➽          માધવ ક્યાય નથી મધુવનમા
  • ➽        તમે શરસંધાન કરો છો? તો જરા ખમો, મને મારુ કવચ ઉતારી લેવા દો
  • ➽        વિરહની રાતનું વર્ણન જરા રહો તો કહું (ગજલ)
  • ➽        આમ એવી શૂન્યતા છે કે હવે રહેવાય નહીં (ગજલ)
  • ➽        અમે સંભાળ્યું એ વાસળીને વાતા નથી (ઊર્મિકાવ્ય)
  • ➽        તારા વિખરાયા વાળને સમાર નહીં (ગીત)
  • ➽        માત્ર બે રજવાડા હતા (અમૃતા પ્રિતમ નું અનુવાદ)
  • ➽        સાદ સામે પાર થી સંભળાય છે (ગજલ)
  • ➽        એના પાગલ તો સદાકાળ રહે રણઝણતા (ગજલ)
  • ➽        બેચેન છે વસંત ને લાચાર પાનખર (ગજલ)
  • ➽        બંને માં વેદના છે, હું તારી નિકટ કે દૂર. (ગજલ)
  • ➽        સુખ કેટલું હતું તે સમીપતાના ખ્યાલમાં (ગજલ)
  • ➽        જ્યાં સુધી કોઈ જખમનું મુખ ના પ્રગટાવી શકે (ગજલ- ગાલિબ નું અનુવાદ)
  • ➽        કઈ અણજાની લહેર મને વ્હાલ કરી ગઈ (ગીત)
  • ➽        ચરખો ચાલે ને મારા નયણા ઝરે (શાહ હુસેન નું અનુવાદ)
  • ➽        પ્રેમમાં ચાલને ચકચૂર થૈ ચાલ્યા કરીએ (ગજલ)
  • ➽        ઘણી વેળા ત્રિભેટા પર જે પથ ફટાઈ જાય છે (ગજલ)
  • ➽        તમે કાલે નૈ પરમદિવસે તો અહી હશો  (ગીત)
  • ➽        તારી સુવાસ અંગ થકી ઓસરી નથી (ગજલ)
  • ➽        તું મને ના ચાહે, ને ચાહું હું તને, પ્યારના એ મને ના આવડે છે
  • ➽        આ સમયે શ્વાસે શ્વાસ સમેટું તો જગત શું કહેશે? (ગજલ)
  • ➽        અગળા થવાની વાત, મહહોબત થવાની વાત  (ગજલ)
  • ➽        મેળો છે એવો મોટો કે મેળાનો થાક છે (ગજલ)
  • ➽        ન મળવું ઘોર સજા છે, છતાં નથી મળવું (ગજલ)
  • ➽        તારા આંગણે ઉભરાયેલા મનખાના સમ મને મેળામાં મળતા ના આવડે (ગીત)
  • ➽        હું સરેરાશનો માણસ છુ, નીકળી જઈશ (ગજલ)
  • ➽        નેણ ના ઉલાળો તમે ઊભી બજાર અહી આવે ને જાય લાખ લોક (ગીત)
  • ➽        ભાગ્ય અજબ, કે વિઘીએ મારો કાગળ રાખ્યો કોરો (ગીત)
  • ➽        અડકીને ચાલો તોય અળગા સાજન (ગીત)
  • ➽        શ્વાસ લાવું છું, હરું છું ફરું છું ત્યારે નહીં પણ કાઇક લખી શકું ત્યારે જીવું છુ
  • ➽          આંસું ને પી ગયો છું, મને ખ્યાલ પણ નથી (ગજલ)
  • ➽          મમ નિવાર્ણ પછી, કરુણમય ! ક્યાં ઠરશો? (ગીત- રેઇનર મારિયા રિલ્કે નું અનુવાદ)
  • ➽          જે માંગતો નથી, એની જ માંગણી પ્રચંડ હોય છે,
  • ➽       મારા માધવને દીઠો છે ક્યાય ? (ગીત)
  • ➽          એ માર્ગ પછી ની મંજિલ એ મારૂ ઘર છે (મુક્તક)
  • ➽          ગાઢ નિદ્રામાથી મને જગાડી
  • ➽          જેવી પડી મધુર નામની ગુંજ અંતરે (મુકતક)
  • ➽          મેળો આપો તો એક માનવીની સંગ (ગીત)
  • ➽          મથુરામાં સાંભળ્યું કે ચાંદની ખીલી છે (ગીત)
  • ➽          કુહાડી કે શબ્દથી કરાયેલા ઘા જેવુ મૌન (જોસેફ હાંજાલિક નું અનુવાદ)
  • ➽          કોને ખબર તને હશે એ મારી યાદ ? (ગજલ)
  • ➽          આ આપનું મિલન જુદાઇ નો રંગ છે (ગજલ)
  • ➽          રજકણ સુરજ થવાને શમણે (ગીત)
  • ➽          અમે કાળજાથી કીકી લગી આંસુ ભર્યા ને પછી રોયા નહીં (ગીત)
  • ➽          મારી પ્રિયતમા માટે પામ વૃક્ષની ટોચ પરથી ફૂલો ચૂટુ છું (લઘુકાવ્ય – મિકાતા યામિ નું અનુવાદ)
  • ➽           તમારી આંખથી ખરતા સમયની વાત નથી (ગજલ)
  • ➽          કૈ કેટલાયે કાળથી રચવા મથું હું શબ્દનો એક તાજ
  • ➽          તારા મિલન માં તારા વિરહની ગજલ કહી  (શેર)
  • ➽          કુત્તો જે મરણ પામે છે (એરિક ફાઇડ નું અનુવાદ)
  • ➽          હજી વ્હાલમને આવવાની વાર (ગીત)
  • ➽          આપણે આ સંધ્યા પણ ગુમાવી (પાલબો નેરૂડા નું અનુવાદ)
  • ➽          હોઠ મલકે તો મોટી મહેરબાની, સાજન થોડો મીઠો લાગે (ગીત)
  • ➽          એનો વિચાર કરતાં મારી આંખો મળી ગઈ (લેડી ઈશે –જાપાન નું અનુવાદ)
  • ➽          હમણાં હજી મળ્યા અને હૈયા સુધી ગ્યાં (ગજલ)
  • ➽          હોઠ હસે તો ફગુણ ગૌરી ! આંખ ઝરે તો સાવન (ગીત)


અન્ય માહિતી :

  • ➽        1951 માં મુંબઈ યુનિવર્સિટીમાથી ગુજરાતી વિષય સાથે બી.એ. 1961 માં એમ.એ.  કર્યું હતું
  • ➽          1951 થી 1962 દરમિયાન ‘જનશક્તિ’ દૈનિકના તંત્રી રહ્યા હતા
  • ➽          1962 થી 1968 સુધી ‘સમર્પણ’ ના સંપાદક રહ્યા હતા
  • ➽          1968 થી 1973 સુધી યુસિસની મુંબઈ ઓફિસમાં ગુજરાતી વિભાગના તંત્રી રહ્યા હતા
  • ➽          ‘ચાલ, વરસાદની મોસમ છે’ અને ‘તમે યાદ આવ્યા’ એમની સમગ્ર કવિતાનો સંચોયો છે
  • ➽          ‘કવિ અમને કવિતાઓ’ -1971 કવિતાના અસ્વાદનું પુસ્તક છે
  • ➽          એમની કાવ્ય-ગીતો માં પ્રભુપ્રેમ, પ્રણય, વેદના-વ્યથા તેમજ ખુમારી જેવા ભાવો, ઋજુ-મધુર વાણીમાં, આગના લય – ભાવનાના માધુર્ય સાથે વ્યક્ત થયા છે
  • ➽        જન જીવનને નજીકથી જોવાના ધખારાને કારણે, અમેરિકન સરકારની ‘યુસિસ’ જેવી માતબર સંસ્થાની નોકરી છોડીને પત્રકારત્વમાં જોડાયા
  • ➽          સમર્પણ, જનશક્તિ, જન્મભૂમિ, પ્રવાસી જેવા સામાયિકોના તંત્રી રહ્યા હતા
  • ➽          ‘મરીઝ’નું કૌવત જાણી સૌથી પહેલા હાથ ઝાલનાર
  • ➽          હરિન્દ્ર દવે એટલે ‘મીણનો માણસ’ એવું કહેવાય છે