જયંત પાઠક

JAYANT PATHAK



🌹જયંત પાઠક🌹





જન્મ : 20-10-1920 (ગોઠ, રાજગઢ, પંચમહાલ જિલ્લો)

અવસાન : 01-09-2003 (નાનપુરા,સુરત)

મૂળનામ : જયંત હિમ્મતલાલ પાઠક

          પિતા : હિમ્મતરામ જોઇતારામ પાઠક

          માતા : ઈચ્છાબા

          પત્ની : ભાનુબહેન

        ભાઈ : રમણભાઈ પાઠક

કૃતિઓ :

          કવિતા સંગ્રહ :

  • ➽                   મર્મર-1954
  • ➽                   સંકેત-1960
  • ➽                    વિસ્મય-1964
  • ➽                   સર્ગ-1969
  • ➽                   અંતરિક્ષ -1975
  • ➽                   અનુનય-1978 (1993 માં બ્રજેન્દ્ર ત્રિપાઠી દ્વ્રારા ભાષાંતર કરવામાં આવ્યું)
  • ➽                    મૃગયા-1983
  • ➽                   શૂળી ઉપર સેજ-1988
  • ➽                   બે અક્ષર આનંદના-1992
  • ➽                   ધૃતવિલંબિત-2003
  • ➽                   ક્ષણોમાં જીવું છુ(સમગ્ર કવિતાનો ગ્રંથ)-1997
  • ➽                   પંચ સપ્તતી-1996 (હિન્દી માં અનુવાદ)

         

સ્મરણકથા :

  • ➽                   વાનાંચલ-1967
  • ➽                   તરુરાગ-1987

         

વિવેચનગ્રંથ :

  • ➽                   આધુનિક કવિતા પ્રવાહ-1963
  • ➽                   આલોક-1966
  • ➽                   ભાવયિત્રી-1974
  • ➽                   કિમપિ દ્રવ્યમ્-1987
  • ➽                   વસંતધર્મીનું વિદ્યામધુ-1985
  • ➽                   ટૂંકી વાર્તા : સ્વરૂપ અને સાહિત્ય-1968
  • ➽                   ઝવેરચંદમેઘાણી : જીવન અને સાહિત્ય-1968
  • ➽                   રામનારાયણ વિ. પાઠક-1970
  • ➽                   કાવ્યલોક-1974
  • ➽                   અર્થાત-1997
  • ➽                   સાહિત્ય અને નિબંધો-1977
  • ➽                   ટૂંકી વાર્તા અને બીજા લેખો-2000

         

આત્મકથા :

  • ➽                   વનાંચલ
  • ➽                   તરુરાગ
  • ➽                    ટૂંકી વાર્તા :સ્વરૂપ અને સાહિત્ય-1968

         

         

અનુવાદ :

  • ➽                   ચેખોવની શ્રેષ્ઠ નવલિકાઓ-1957
  • ➽                   ધીરે વહે છે દોન –ભાગ-3 – 1961(રમણ પાઠક અને સુરેશ જોશીના સહકારથી)
  • ➽                   ક્રાંતિ ગ્રંથ-1978
  • ➽                   વર્ડ નંબર-6 – 1989
  • ➽                   ટેઇલ ઓફ ટુસીટીઝ

         

સંપાદન :

  • ➽                   ઉપયન-1962
  • ➽                   કાવ્યકોડિયા-3-1981
  • ➽                   ગુજરાતી ઉર્મિકાવ્ય-1983
  • ➽                   કાવ્યલોક-1973
  • ➽                   ભાવચિત્ર-1974
  • ➽                   કાવ્યસંચય ભાગ-3 -1981
  • ➽                   કલાપીના કાવ્યો-1990
  • ➽                   નર્મદના કાવ્યો-1991
  • ➽                   વિધ્યા પ્રસાદ-1999

         

નિબંધ :

  • ➽                   તરુરાગ-1987
  • ➽                   તરુરાગ અને નદીસૂક્ત-1995
  • ➽                   મનોમેળે તે મૈત્રી-2001

પંક્તિઓ :

  • ➽          રમતા રમતા લડી પડે ભૈ, માણસ છે
  • ➽          જૂના પત્રો અહિં તહીં ચીરા ઉડતા જોઈ રહેતો
  • ➽        ઊગતો સુરજ આપું છું, લે- તું એને સાંજ સુધી સાચવે તો સારું
  • ➽          રાતે ધરતી પર ઢળી પડેલા આકાશને પ્રભાતે
  • ➽          અજબ મિલાવટ કરી ચિત્રે રંગ પ્યાલીઓ ભરી!
  • ➽          એ ના સળંગ હોય તો મારે જવું નથી
  • ➽          જલની તે બીજી કંઈ હોય સ્થિતિ-ગતિ!
  • ➽          પ્રિય લો, મેં તમારાથી વાળી લીધું મન
  • ➽          અનુભવ ગહરા ગહરા નિષદિન આઠે પ્રહરા
  • ➽          ક્યાં ગ્યા એ લીલાછમ પહાડ
  • ➽          પછી તો પહાડોએ નિજ પર લીધાં ઓઢી જલદો
  • ➽          જે જાણે તે જાણે : મૃતી એટલે કાચબો
  • ➽          નભના ઘનઘોર કાનને ચઢી અશ્વે નીકળ્યો કુમાર છે
  • ➽          મારી પોથીના પાનામાં છે મે લખેલી કવિતા
  • ➽          કવિતા ! એકલા કવિથી એ ક્યાં પૂરી લખાય છે !
  • ➽          જેને કાવ્ય કર્યું તેને કામણ કર્યું !
  • ➽          ચાનક રાખું ને તોય ચૂકું: ગુરુજી, કેમ પગલું હું નિશ્ચેમાં મૂકું !
  • ➽          કોઈને ના આપવું, લેવું નહીં, મારે નામ દાન કે દેવું નહીં
  • ➽          પાસે પારિજાત રહેવા આવ્યું છે એક બુલબુલ-જોડું
  • ➽          કાનજીને કહેજો કે આવશું
  • ➽          હવે છૂટે હાથ, હાથમાં આવ્યો, પ્યારા !
  • ➽          ખેલ મે દેખા ખેલનહારા !
  • ➽          અહો એ અશ્વો, તે તડિત-શી ત્વરા, ખૂંદતી ધરા
  • ➽          હવે આંસુ જેવી કઠણ – કુમળી કોઈ ચીજ કે !
  • ➽          અરધા ડુંગર, અરધી રેતી, વચમાં વચમાં, થોડીક ખેતી.
  • ➽          કીકીમાં કેદ કરી લીધાં મે કાનજીને કીકીમાં કેદ કરી લીધા !
  • ➽          થોડો વગડાનો શ્વાસ મારા શ્વાસમાં
  • ➽          અહો જલની ઉગ્રતા
  • ➽          ઉંબર વટીને અંદર તડકાની જેમ આવો
  • ➽          આપની વાર્તા તો પ્રેમની વાર્તા
  • ➽          કવિતા કરવાનું બંધ કરીએ તો શું થાય?
  • ➽          સંતો પ્રેમ ઘટા ઝૂક આઈ
  • ➽          ચોકની વચ્ચે ઊભી કરેલી શૂળી પર ચઢી
  • ➽          કોઈ નથી-ના આ બંધ ઓરડામાં આંટા મારતી
  • ➽          એક એવી તે પ્રીતિ એમ કીધી
  • ➽          શ્યામ સુવાળું સીસમ જેવુ અંધારું
  • ➽          રસ્તાઓ અચાનક મળી ગ્યાં
  • ➽        આવતી રોકો વસંત ને  

સન્માન :

  • ➽          સોવિયેટ લેંડ નહેરુ એવોર્ડ – 1974
  • ➽          નર્મદ સુવર્ણચંદ્રક (‘વનાંચલ’ માટે) -1964
  • ➽          કુમાર સુવર્ણ ચંદ્રક(‘વનાંચલ’ માટે)-1957
  • ➽          રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક -1976
  • ➽          કવિ ન્હાનાલાલ પરિતોષિક – 1978  (‘અનુનય’ કાવ્યસંગ્રહ માટે)
  • ➽          ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી ગાંધીનગર –1988 (‘શૂળી ઉપર સેજ’ કાવ્યસંગ્રહ માટે) (મૃગયા માટે)
  • ➽          સાહિત્ય અકાદમી દિલ્હીના એવોર્ડ (‘અનુનય’ માટે)
  • ➽          ઉમાસ્નેહરશ્મિ પરિતોષિક – (મૃગયા માટે)
  • ➽          નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ-2003
  • ➽          ધનજી કાનજી સુવર્ણચંદ્રક-1988 (‘શૂળી ઉપર સેજ’ કાવ્યસંગ્રહ માટે)
  • ➽          પ્રેમચંદ સુવર્ણ ચંદ્રક-2001 (રઘુવીર ચૌધરી સાથે)

 

  • ➽          તેમના સન્માન માં જયંત પાઠક કવિતા પુરસ્કાર અપાય છે

 

 

         

અન્ય માહિતી :

  • ➽          રાજગઢ માં તેમણે પ્રાથમિક શિક્ષણ લીધું હતું
  • ➽          1930 માં કાલોલની એન.એસ.જી. હાઇસ્કૂલમાં દાખલ થયાઅને 1938માં મેટ્રિક થયા
  • ➽          1943માં તેમણે સુરતમાં એમ.ટી.બી. કોલેજમાંથી બી.એ. ની ડિગ્રી મેળવી
  • ➽          1945માં વડોદરા કોલેજમાંથી તેમણે ગુજરાતી અને સંસ્કૃત વિષય સાથે એમ.એ.કર્યું
  • ➽          1960માં તેમણે વિષ્ણુપ્રસાદ ત્રિવેદીના માર્ગદર્શન થી 1920માં ગુજરાતી કવિતાની સાંસ્ક્રુતિક ભૂમિકા: પરિબળો અને સિદ્ધિ વિષય પર પી.એચ.ડી. ની પદવી મેળવી હતી
  • ➽          1943 થી 1945 દરમિયાન તેઓ વિવિધ શાળાઓમાં શિક્ષક રહ્યા હતા જેમાં વડોદરાની ન્યુ ઇરા શાળા, કાટપીટિયા શાળા તેમજ કરજણ ગામની શાળાનો સમાવેશ થાય છે
  • ➽          1948 થી 1953 દરમિયાન તેમણે મુંબઈ, પુણે અને દિલ્હીમાં નિવાસ કર્યો અને પત્રકારત્વ સહિત વિવિધ ક્ષેત્રમાં કામ કર્યું
  • ➽          તેઓ 1943 થી 1947 સુધી દાહોદમાં હાલોલની માધ્યમિક શાળામાં શિક્ષક રહ્યા અને 1953 માં  સુરતની એમ.ટી.બી. આર્ટ્સ કોલેજમાં અદ્યાપક તરીકે કામગીરી કરી હતી અને 1980માં નિવૃત થયા
  • ➽          1947 થી ‘જન્મભૂમિ’ અને ‘હિંદુસ્તાન’ દૈનિક માં પત્રકાર રહ્યા
  • ➽          1989-91 માં ગુજરાત સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખ રહ્યા હતા
  • ➽          1992માં તેઓ નર્મદ સાહિત્ય સભા અને કવિ નર્મદ યુગવાર્તા ટ્રસ્ટનાં પ્રમુખ રહ્યા
  • ➽          તેમનું સાહિત્ય ગુર્જરમિત્ર, લોકસત્તા, કુમાર, બુદ્ધિપ્રકાશ, ગ્રંથ, વિશ્વમાનવ, કવિતા અને કવિલોક જેવા સામાયિકોમાં પ્રગટથયા હતા
  • ➽          તેમના સન્માન માં જયંત પાઠક કવિતા પુરસ્કાર આપે છે
  • ➽          તેઓ યુવાન હતા ત્યારે તેમના પિત્રાઈ કવિ ઉશનસ્ અને તેમના શાળા શિક્ષક પ્રાણશંકર ભટ્ટે તેમની કવિતા પર ઊંડી અસર છોડી છે
  • ➽          કવિ ઉમાશંકર જોશી અને સુંદરમ્ પાસેથી તેમણે પ્રેરણા લીધી હતી
  • ➽          તેમનો સમય ગાળો એ આધુનિક ગુજરાતી સાહિત્ય નો રહ્યો છે
  • ➽          તેમનું બાળપણનું હુલામણું નામ બચુડો હતો
  • ➽          સુરતમાં વસવાટ છતાં કવિતામાં ‘વગડાનો શ્વાસ’ ઘૂટાય છે એમ એમના માટે સુરેશ દલાલે કહ્યું છે